Brussel, 24 september 2014. Het bekende Russell Tribunaal heeft een extra sessie ingelast vanwege de oorlog tegen Gaza. Achter de lange tafel de jury, mensen van naam en faam, en een voor een aan het woord: de getuigen. Een hele lange zit. En zwaar, want zelfs mij – en ik ben nu wel wat gewend – greep het ontzettend aan. Achter elkaar de getuigenissen over wat er werkelijk in Gaza is gebeurd, dat is bijna niet te harden.
(bank met getuigen)
Het is ook niet te harden dat wij, die zaal vol mensen, weten dat niemand nu nog kan zeggen dat ze het niet wisten, maar we ook zien gebeuren dat een groot deel van de wereld blijft doen alsof hun naam haas is, de andere kant opkijkt, of zoals onze eigen minister Timmermans het ‘onproductief’ vindt om partij te kiezen. (Zie het verslag van Clara Legêne over de partijraad van de PvdA, hier) Ik zou die Timmermans wel aan zijn nekvel mee naar Gaza willen sleuren en hem dwingen te kijken, naar die man zonder benen, naar dat kind dat geen ouders meer heeft, naar hoe de mensen nu moeten leven tussen het puin. Ik zou hem aan willen klagen wegens medeplichtigheid aan oorlogsmisdaden, omdat dit nog het gruwelijkste is: zolang de Timmermansen van deze wereld denken dat ze niet hoeven te kiezen weten wij zeker dat de volgende criminele aanval op Gaza onherroepelijk gepleegd gaat worden. Net zolang tot er van Gaza niets meer over is.
(Leila Shahid)
(Luisa Morgantini)
(Nurit Peled)
Maar behalve dat het loodzwaar was, deze akelige overdosis onmiskenbare realiteit, was het ook goed om tussen de mensen te zijn die wel durven te zien wat er gebeurt en die hun nek uitsteken. Die blijven getuigen. Zonder veel hoop dat het morgen afgelopen is, want ook de vorige rapporten en verslagen zijn grotendeels genegeerd, ook door onze vaderlandse politiek. Het was fijn om Leila Shahid weer te zien, die eens in Nederland Palestina vertegenwoordigde, mijn eerste echte levende Palestijn, en Nurit Peled uit Israël, die ondanks het feit dat haar dochter omkwam bij een Palestijnse zelfmoordaanslag nooit is vergeten dat alles begonnen is met de misdaden van Israël, en Luisa Morgantini, Italiaans lid van het Europese Parlement, die zich ook al zo lang inzet voor Palestina. Drie eregasten. En het was fijn om Mohammed Omer weer te zien, de enige van die vier uitgenodigde Palestijnen uit Gaza die het gelukt was om Gaza uit te komen, dankzij het feit dat hij naast een Palestijns ook een Nederlands paspoort heeft. En Richard Falk, die indrukwekkende oude man. En eindelijk eens kennis te kunnen maken met Mads Gilbert, de Noorse chirurg die bij elke oorlog naar Gaza komt om te proberen zoveel mogelijk van de in bloederige stukken ingeleverde Palestijnen te redden, samen met de staf van het Shifa-ziekenhuis en die razend is op de wereld, dat we dit laten gebeuren.
(John Dugard)
(De jury)
Er komt een uitgebreid en letterlijk verslag van het tribunaal, maar hier alvast mijn verhaal. Dat begon met John Dugard, die de getuigenissen van de dag in een juridische context plaatste. Want dit is belangrijk om te weten: dat Gaza geen onafhankelijk land is zoals Libanon en Jordanië. En ook al heeft Israël Gaza benoemd als ‘vijandige entiteit’ – een juridisch volstrekt onhoudbaar etiket – is Gaza juridisch gezien nog steeds bezet – door Israël, die volgens het internationale recht verplicht zou zijn om een einde aan de bezetting te maken. Dat betekent dus dat Israël niet kan doen alsof Gaza een ander land is dat Israël zou bedreigen. De bezetting is sinds 2006, toen Hamas de overheid werd van Gaza, versterkt door de belegering, het versperren van toegang, het tegenhouden van goederen en mensenverkeer, dat heeft geleid tot massale werkloosheid en armoede – ook dit is in strijd met de ook door Israël ondertekende Geneefse conventie. Israël probeert zichzelf te presenteren als een slachtoffer dat zich moet verdedigen tegen de agressie van die vijandige entiteit, maar in werkelijkheid gaat het dus, juridisch gezien, om het neerslaan van het legitieme verzet tegen een illegale bezetting. Dit is waar: zowel de Palestijnen als Israël overtreden de humanitaire wetten waar ze agressie plegen tegen burgers, en beide zullen daar eens voor berecht worden. Tegelijk is duidelijk dat de aanval op Gaza volstrekt buitenproportioneel is, en zeer waarschijnlijk op veel punten zal vallen onder de noemer oorlogsmisdaden. Israël beweert dat de Palestijnen burgers gebruiken als menselijk schild, maar zelfs als dat gebeurd zou zijn – het is onbewezen – kan dat nooit het aantal burgerdoden verklaren. Er is sprake van buitensporige en niet te verdedigen verwoesting van scholen, moskeeën – op zich een oorlogsmisdaad – van ziekenhuizen en ambulances. Ook zijn de getuigenissen over het doden van weerloze burgers zo overstelpend dat niet meer beweerd kan worden dat Israël heeft geprobeerd burgers te ontzien. Helaas is het nog niet mogelijk in het internationale recht om staten aan te klagen wegens het plegen van oorlogsmisdaden – het zijn altijd individuen die aangeklaagd moeten worden, maar dat wil niet zeggen dat een tribunaal niet kan constateren dat die oorlogsmisdaden wel zijn gepleegd.
(Paul Behrens)
De eerste getuige na Dugard, is Paul Behrens, die deskundig is in de juridische kanten van genocide. Het gaat daarbij, benadrukt hij, over de legale definitie van genocide, want er zijn ook experts die een sociale definitie hanteren, zoals Ilan Pappé, die de langzame maar zekere verwoesting van Palestina ook een genocide noemt. Genocide kan alleen juridisch gepleegd zijn wanneer het gaat om een specifieke groep mensen, het gaat daarbij niet om het aantal mensen dat slachtoffer is geworden, maar het gaat wel om de vraag of het aantoonbaar was dat een instantie, een regering, een leger de intentie had om die specifieke groep of een deel van hen om te brengen. Gaat het alleen om het verwijderen of verdrijven van die groep dan noemen we dat etnische zuivering. Belangrijk punt bij de beoordeling is de vraag of er sprake is van een herhaald patroon, en dat is bij de aanval op Gaza zeker het geval. Het is in ieder geval duidelijk dat de verwoesting van Gaza intentioneel was. En het gaat bij de volgende getuigenissen ook duidelijk worden dat het doden van burgers eveneens intentioneel is geweest.
(Desmond Travers)
Desmond Travers, de volgende getuige, is deskundige in het gebruik van wapens. Hij was een van de leden van de commissie die het Goldstone-rapport opstelde, over de oorlogsmisdaden gepleegd in de aanval van 2008/9, en dat is de reden waarom Israël hem geen toestemming meer geeft om Gaza in te gaan. Maar hij heeft zich gebogen over het materiaal dat voor hem in Gaza is verzameld. Dit is in ieder geval duidelijk: er is zeven keer meer munitie op Gaza afgevuurd dan tijdens die eerdere aanval. Het is nog niet duidelijk hoeveel van de wapens die gebruikt zijn illegaal zijn, zoals het gebruik van witte fosfor in de Cast Lead aanval, of het gebruik van flechettes, of clusterbommen, allemaal wapens die vooral gericht zijn op het menselijk lichaam en niet op militaire doelen. Het is duidelijk dat de militaire methoden die gebruikt zijn het zeker maakten dat er een heel groot aantal burgers zou worden gedood. Uit uitingen van het Israelische leger blijkt dat dat ook de bedoeling was: de legerleiding gaat ervan uit dat het sparen van ‘niet-combattanten’ niet hun zaak is. En het is gebleken dat de soldaten tijdens de grondoperatie zelf toestemming kregen om zelf te bepalen hoe dicht burgers hen mochten naderen voor ze doodgeschoten werden. In meerdere gevallen leidde dat tot een situatie waarbij soldaten schoten op alles wat bewoog. En ja, beaamt Travers, Israël gebruikt Gaza als een laboratorium om wapens in te testen.
(David Sheen)
David Sheen is een uiterst kritische Israëli die zich vooral bezighoudt met het ontstaan van racisme binnen Israël zelf. Hij toont een akelige reeks citaten van bekende Israëli’s die laten zien hoe racistisch het land is geworden, en hoe de bevolking werkelijk wordt aangezet om genocide goed te keuren. Het begon met ultranationalistische rabbijnen, die menen te mogen zeggen dat de Thora joden toestemming geeft om niet-joden, zelfs babies, te doden. Het punt is dat zulke extremistische uitingen nooit bestraft werden. En langzamerhand kun je waarnemen dat zulke extreem anti-Arabische uitingen worden overgenomen ook door seculiere Israëli’s tot en met leden van de Knesset en Netanyahu zelf. Palestijnen worden in religieuze termen gezien als Amalek, de duivel, maar ook voor seculieren zijn ze de vijand zonder meer. Bij de laatste aanval bleek 95% van de Israëlische bevolking achter het leger te staan, slechts 3% van de bevolking vond de aanval ‘disproportioneel’. Het betekent dat de vijandigheid nu ook de minderheid treft binnen Israël die kritisch staat tegenover de oorlog die het leger uitvoerde – iedereen die openlijk een andere mening uit kan nu worden bedreigd, en niet alleen met woorden, ook fysiek. De vrijheid van meningsuiting, waar Israël als ‘democratie’ prat op gaat wordt dus ook om zeep geholpen. Bovendien belooft dit niets goeds voor de toekomst: want elke Israëlische regering weet nu dat ze ongestraft door de VS of de EU, en met instemming van de eigen bevolking door kan gaan met moorden en verwoesten.
‘I feel sick,’ zegt jurylid Roger Waters, ‘ik zit te trillen van wanhoop’.
(Eran Efrati)
Eran Efrati is een voormalige sergeant van het Israëlische leger, die er zijn zaak van heeft gemaakt om te onderzoeken wat het leger precies doet. Hij verzamelt getuigen van militairen over wat er werkelijk is gebeurd in Gaza. Dit is alvast één conclusie: dat de grondtroepen slecht voorbereid de Gazastrook ingingen omdat ze weinig verzet verwachtten, zoals er in 2008 bijna niet gevochten was. Dat was een misser. Op één dag werden dertien soldaten van de beroemde Golani eenheid gedood. Het leger was in shock. Vanaf dat moment ging het om wraak, de bombardementen werden verhevigd, de soldaten schoten op alles wat bewoog. Zo is er toevallig op video opgenomen hoe een jonge Palestijn die tijdens een kort staakt-het-vuren met een paar mensen van een internationale steungroep naar de wijk Shujaiyya terugging om te kijken of er nog familieleden van hem in leven waren, in koelen bloede werd geëxecuteerd. Met instemming van de legerleiding, die zolang die betreffende scherpschutter bezig was om de man dood te schieten wel even de microfoon uitschakelde, zodat het niet geregistreerd zou worden. Helaas voor het leger was het wel gefilmd. Dit is het punt: alles wat het leger doet is opgenomen en geregistreerd. Ze weten exact wie wat heeft gedaan. Er is geen sprake van dat er burgers worden gedood zonder toestemming. En neem van mij aan, zegt Efrati: deze slachtpartij gaat herhaald worden. Dit was het probleem: niet eens dat er soldaten sneuvelden, maar de vernedering, de belediging, dat die lui, die terroristen het gore lef hadden om terug te vechten. En dit laat het leger ons weten, zij gaan door met moorden tot jullie – zegt Efratie tegen de zaal en de jury – hen tegenhouden.
(Mohammed Omer)
Mohammed Omer, fotograaf en journalist, de enige Palestijn uit Gaza die het gelukt was om Brussel te bereiken, was de hele oorlog door ooggetuige. Aan de hand van drie cases, die hij zelf heeft onderzocht, laat hij zien hoe het leger heeft huisgehouden in Gaza. Hij heeft het over de man van 65 die voor de ogen van zijn familie werd doodgeschoten, hij heeft het over gewonde mensen die twee weken moesten wachten tot de ambulances er door mochten – intussen waren veel mensen doodgebloed, hij heeft het over de imam die onder schot werd gehouden en zich uit moest kleden voor de ogen van zijn familie, en vervolgens werd gedwongen om via de microfoon van de moskee de mensen van de buurt te manen om hun huizen te verlaten. Hij heeft het over de wrede spelletjes die de soldaten speelden, iemand nat gooien, de mensen dachten dat het benzine was, en vervolgens dreigen ze in de fik te steken. Omer is bepaald niet te spreken over het Rode Kruis dat vaak niet op kwam dagen – ze wilden niet komen als hun eigen mensen gevaar liepen, terwijl de Palestijnse ziekenbroeders en ambulancechauffeurs doorgingen met de pogingen om mensen te redden – en daar inderdaad soms het leven bij lieten, want ook op volstrekt zichtbare ambulances werd geschoten. Er worden nog steeds mensen vermist. Het is niet duidelijk of die nog onder het puin liggen, of door de soldaten onder het zand zijn begraven, of gevangen zijn genomen en nu ergens in een Israëlische cel zitten. De Israëli’s vertellen niet wie ze mee hebben genomen.
(Mads Gilbert)
Mads Gilbert, de Noorse chirurg die nu al voor de vierde keer naar Gaza kwam om te proberen zoveel mogelijk levens te redden van verwonde Gazanen, spuugt vuur. Hier, zegt hij, rapport, rapport, rapport. Iedereen kan weten wat er in Gaza gebeurde. Niemand doet wat. En bij deze laatste aanval was het punt ook nog dat de mensen al op hun knieën zaten, door de blokkade zijn er veel meer zieken die niet behandeld kunnen worden, de schade van de vorige aanvallen was nog lang niet hersteld, en ze begonnen weer. Het zijn niet alleen de gewonden, het zijn ook de mensen die sterven aan ziektes die behandeld zouden kunnen worden, als ze de middelen hadden. In het Shifa-ziekenhuis, waar de echte helden werken zegt Gilbert, werkten de mensen dag en nacht door. Ze hadden al maanden geen salaris gehad. Ze stonden in de rotzooi te opereren, bloedige troep op de vloer, geen tijd om schoon te maken, steeds improviserend omdat er zoveel apparatuur niet was. ‘Ik ben geen jurist’, zegt Gilbert, ‘ik ben een arts, maar ik heb nog niet eerder zo’n systematische vernietiging gezien, en ik ben ervan overtuigd dat Israël doorgaat met vernietigen tot elke Palestijn uit Gaza is verdreven. Ik ben niet voor Hamas, ik ben niet voor Fatah, ik ben voor de Palestijnse bevolking, die het recht heeft om zichzelf te verdedigen en het recht om hun eigen leiders te kiezen. En nog wat: ik durf te beweren dat ik de Palestijnse cultuur nu wel ken, geen strijder zou zoiets oneerbaars doen als zich verschuilen achter vrouwen of kinderen. Als de Israëli’s echt beweren dat ze geen burgers wilden treffen, waarom hebben ze dan niet de grenzen opengezet zodat de bejaarden, de gehandicapten, de kinderen eruit konden? Ze hebben niemand in de gehele bevolking de kans gegeven om te ontkomen.’
(foto Mads Gilbert)
(Mohammed Abou Arab)
Zijn collega Mohammed Abou Arab vult hem aan. De aanvallen waren opzettelijk moordend. Ook het hoge percentage gezondheidswerkers dat is omgekomen laat zien dat het niet per ongeluk was dat ze stierven.
(Juryleden Roger Waters en Richard Falk)
(Paul Mason)
Paul Mason is een verslaggever van het Channel 4 Nieuws. Hij was een deel van de oorlog in Gaza, en viel op omdat hij feiten, en man en paard noemde. Zo liet hij zien hoeveel mensen er dagelijks omkwamen, en maakte duidelijk dat het gewone burgers betrof. ‘Ik heb gewoon mijn werk gedaan’, zegt hij zelf. ‘Ik deed het zoals ik dat overal zou doen. Ik geef geen oordelen, ik geef de feiten, en ik stel vragen. En dit is wat ik gezien heb’, zegt hij: ‘volstrekt disproportioneel geweld, het afschieten van granaten zonder een enkel militair doel in zicht, aanvallen zonder enige rekening te houden met de omgeving, in dat dichtbewoonde gebied. Aanvallen op huizen om één persoon te doden, wetende dat de gehele familie ook om zou komen. En vergeet niet: het leger heeft alles geregistreerd, ze weten van elke kogel door wie die is afgeschoten. Dat betekent ook dat ze zouden kunnen bewijzen dat het niet Hamas was, die schoot, wat ze vaak hebben beweerd.’ Maar uiteraard zullen wij dat nooit te zien krijgen. Wat Mason heeft waargenomen is dat er arbitrair aangewezen gebieden waren waarbinnen iedereen werd gedood. Zo werd er na de mogelijke ontvoering van een soldaat de gehele omgeving totaal plat gebombardeerd. Dat valt dus onder collectieve bestraffing van de bevolking. Mason liet zich bij de vragen niet verleiden om antwoord te geven op de vraag waarom het hem wel lukte als verslaggever om deze feiten te melden, terwijl de rest van de media er zo vaak een potje van maakte. Hij zegt nooit gecensureerd te zijn, hoewel er regels waren waaraan hij zich hield. Geen beelden van dode ezels, daar kunnen de mensen niet tegen.
(Martin de Jeune)
Martin de Jeune, een Duitser die in Gaza was tijdens de oorlog heeft onderzoek gedaan naar de bedrijfjes en fabrieken die zijn verwoest. Ook daarbij is het duidelijk dat het niet om toeval ging. Hij bezocht een verwoeste zeepfabriek, een snoepfabriek, een fabriek voor bouwmateriaal, een zuivelbedrijfje waarvan 130 koeien werden gedood. ‘Niet een van mijn koeien was lid van Hamas’, zei de eigenaar. Hij heeft nog twintig koeien over, te weinig om opnieuw te beginnen en aan nieuwe koeien is niet te komen. Veel mensen die hun hele leven hebben gewerkt om een bedrijf op te bouwen zijn failliet, want verzekeringen bestaan er uiteraard niet in Gaza. Dat betekent ook weer veel nieuwe werkloosheid want alle mensen die in de bedrijfjes werkten zijn nu ook ontslagen. Er zijn sinaasappelkwekerijen verwoest. Ook hier is duidelijk dat het niet gaat om een militaire operatie, maar om de stelselmatige verwoesting van de plaatselijke economie – of wat daar nog van over was. Er zijn bij de laatste aanval meer dan 200 bedrijven verwoest. Hij laat nog een paar filmpjes zien, gemaakt op zijn smartphone, van de verwoesting. Ik herken Beit Hanoun.
(Ivan Karkashian)
Ik ben tegen die tijd tamelijk doorgedraaid, ik kan bijna niet meer luisteren, maar doe mijn best om de essentie nog mee te pikken. Ivan Karkashian heeft het het over het gebruik van kinderen als menselijk schild. Gebeurde dat? Jazeker, de Israëli’s hebben – opnieuw – jongeren gebruikt als menselijk schild, een jongen van 17 jaar werd vijf dagen lang mishandeld, en moest voor de soldaten uitlopen. Bij andere gevallen werden kinderen gebruikt door de scherpschutters, die over hun schouders heen op de bevolking schoten. Er zijn pogingen om daar meer onderzoek naar te doen, maar Human Rights Watch en Amnesty worden door Israël Gaza niet binnengelaten. Het verhaal dat scholen werden gebruikt om wapens op te slaan is fake. Ja, in twee gevallen werden er in leegstaande VN-scholen raketten gevonden, maar nooit als die scholen in gebruik waren.
Er komt iemand bij de microfoon even het laatste nieuws doorgeven: De Israëlische regering heeft net besloten om het militaire budget met 14 miljard dollaar te verhogen. Met andere woorden: de volgende aanval wordt al voorbereid.
(Max Blumenthal)
Bij Max Blumenthal, mij als journalist bij Mondoweiss en Electronic Intifada wel bekend, maar nooit in levenden lijve tegengekomen, werd ik weer helemaal wakker. Achter elkaar rollen de vreselijke feiten uit zijn mond, die Palestijnen die werden doodgeschoten als ze op de vraag of ze Hebreeuws spraken (dus in Israël hadden gewerkt toen dat nog kon) ja antwoordden. Waar dat op sloeg kan hij ook niet verklaren, maar het werd te vaak verteld, het was geen toeval. ‘Dit is het punt dat nog zoveel mensen niet willen zien’, zegt hij. ‘Wat er nu gebeurt is alleen te begrijpen als we het zien in de nu al een eeuw durende geschiedenis van het zionisme, dat vanaf het begin een koloniale onderneming was.’ Dat betekende dat de inheemse niet-joodse bevolking weg moest, en dat is op alle manieren gedaan. De patronen zijn duidelijk, van verdrijven onder de dekmantel van een oorlog, tot het bij elkaar persen op zo klein mogelijk terrein. Gaza is een kwestie waar we nog nauwelijks een naam voor hebben, het opsluiten van ‘overtollige’ bevolking die nergens anders heen kan, ‘warehousing’. Dit is een van de eerste experimenten in het opsluiten, opbergen, wegwerken van ongewenste mensen. En aangezien het zionisme inhoudt dat er maar één soort mensen gewenst is, wordt de etnische zuivering verdedigd als een rechtmatige methode om het eigen volk ‘puur’ te houden. ‘Alle verhalen die we vandaag hebben gehoord passen in dit ene grote patroon’, zegt Blumenthal tijdens de discussie. De ontmenselijking, waar David Sheen het over heeft gehad. De vernietiging van de economie is het vervolg van wat al voor 1948 begon het de ‘verjoodsing’ van de arbeid in de eerste nederzettingen. Er is een directe lijn van de kibbutzen naar de kolonisten in de nederzettingen. Het koloniale project wil in de loop van de tijd nog wel van gedaante veranderen, maar het blijft één verhaal met één doel.
(Agnes Bertrand)
Agnes Bertrand heeft het nog over het internationale recht, en de mogelijkheid om de oorlogsmisdaden berecht te krijgen. We moeten ons niet meer af laten leiden door al dat geklets van Europese leiders die Israël niet willen veroordelen omdat dat ‘slecht zou zijn voor de onderhandelingen’, zegt ze. Ze hoopt dat Abbas de moed zal hebben om zich bij het Internationale Strafhof te melden. En Michael Daes heeft het over de BDS beweging, het boycotten, de-investeren en sanctioneren van Israëlische producten. Het werkt. Israël is het derde land op de lijst van wapenleveranciers en vooral in het ontwikkelen van nieuwe militaire techniek. Bij de wapens wordt gemeld dat die ‘field tested’ zijn, uitgeprobeerd in de praktijk. In Gaza dus. Dat het goed begint te werken blijkt uit het feit dat Israël klaagt dat veel internationale bestellingen worden afgezegd. Twee bijdragen, aan het eind, na deze ‘catalogus van horror’ tenminste ook nog iets wat we kunnen doen.
(Michael Daes)
(Pierre Galand)
Pierre Galand vat de dag samen. Die avond en de volgende ochtend zal de jury de slotverklaring opstellen die aan de pers zal worden gepresenteerd. Als ik mijn rondje maak voor de laatste foto’s zie ik dat Richard Falk tranen in zijn ogen heeft. Leila Shahid heeft al eerder een onbedaarlijke huilbui gehad.
Ik zit er ook helemaal doorheen, en besluit niet in Brussel te blijven maar met een vriendin terug te rijden – ik wil naar mijn eigen bed en naar de poezen. Maar het was goed. Dat niemand kan zeggen dat ze het niet wisten. Dat ik weet dat deze zaal vol met bijzondere mensen onverzettelijk door zal gaan tot er recht wordt gedaan. Dat we één misdaad in ieder geval hebben doorbroken, de misdaad van het zwijgen.
En voor wie meer wil dan mijn samenvattingen van wat de getuigen hebben gezegd: hier zijn ze zelf, en volledig te volgen.