Zoals velen kende psychiater Glenn Helberg Palestina alleen uit verhalen. Toch kwam veel hem bekend voor. “Ik zag een gebied dat niet gedeeld wordt op basis van rechten maar op basis van dominantie en herkomst. En de ontkenning van koloniale patronen.”
Door Lydia de Leeuw
“Wanneer ik terug in Nederland compassie toonde met de mensen in Gaza, werd ik door sommigen direct bestempeld als antisemiet. Ik mag me blijkbaar over allerlei onrecht uitspreken, en zie dan medeleven, maar praten over onrecht in Gaza levert een heel andere reactie op. Dat patroon: agressieve ontkenning van kolonisatie en onderdrukking is voor mij heel herkenbaar.”
Koloniale mechanismen
“De mensen van de PMRS doen ongelooflijk goed werk, in een situatie van uitzichtloosheid, doorlopend trauma en afgesloten van de wereld. Ik ontmoette een man met een gruwelijke verwonding aan zijn onderlijf door een ontplofte kogel, afgevuurd door een scherpschutter van het Israëlische leger. Hij zag geen plek meer voor zichzelf als vader, echtgenoot of kostwinner. Het is de psychiater gelukt om met hem te werken aan het hervinden van zingeving. Ik keek naar de relatie die ze hadden. Ik zag medemenselijkheid, mededogen.”
Niet alleen
Ook werd Glenn werd geraakt door de manier waarop in families voor de vaak zeer ernstig gewonden wordt gezorgd. “Alle jongeren die we thuis bezochten, waren omringd door mensen die hen zágen en er voor hen wilden zijn. Alles gebeurde om deze jongeren heen; ze werden bij alles betrokken, niet alleen gelaten.”Tijdens zijn bezoek aan Gaza werd Glenn plotseling ziek. “In het ziekenhuis ervoer ik zelf. Steeds was er iemand van de PMRS bij me.”
Bij één huisbezoek werd Glenn letterlijk tot tranen toe geroerd. “We waren bij een jongen die tijdens een van de Great March of Return-demonstraties in zijn been was geschoten. Daar zat nu een gapende wond die verzorgd moest worden. Met beperkte middelen en te weinig pijnbestrijding. “Ik zag het kind de pijn verdragen. In het huis hing een foto van de vader die door het Israëlische leger was omgebracht. De jongen had het als een overgedragen verantwoordelijkheid gevoeld, om te demonstreren en te zorgen voor een toekomst. Toen de pijn over was, kwam de lach terug. Het werd me teveel. Hij reikte mij een tissue aan om me te troosten. Zoals Anja zegt: ‘Soms huilen wij de tranen die zij niet meer hebben.’ Het leek of ze via mijn tranen bij hun eigen verdriet kwamen.”
Vertel het verhaal
“Bij ieder huisbezoek vroeg ik me af: wat kan ik doen? Tijdens een groepssessie voor patiënten met schotwonden, kwam het antwoord: ‘Vertel ons verhaal! De wereld is ons vergeten.’ De wereld kijkt naar deze jongens alsof ze een ander volk willen vernietigen. Terwijl ze zelf worden vernietigd.”
“Veel mensen vertelden me waar hun familie vandaan kwam, waar het land lag dat van hen was afgenomen in 1948. Het waren persoonlijke verhalen van verlies die begonnen bij de generatie van de grootouders. Ze willen terug, maar zoveel plekken zijn inmiddels veranderd, uitgewist: weer een koloniaal patroon. Die intergenerationele overdracht bestaat ook in Israël. Jongeren die daar opgroeien, leren al snel dat ze in dienst moeten en de wapens moeten hanteren tegen mensen die het land delen.”
“Terug naar de situatie van 1948 in ondenkbaar. Sommige dingen zijn door het koloniale systeem een feit geworden. Toch moet je toe naar een situatie van gelijkwaardigheid. Welke politieke keuzes ook gemaakt worden, mensen met alle achtergronden zullen op basis van gelijkwaardigheid moeten samenleven.”
Glenn Helberg is een Curaçaos-Nederlands psychiater, gespecialiseerd in westerse psychiatrie én psychiatrie in niet-westerse culturen; transculturele psychiatrie. In 2017 was hij te gast in het televisieprogramma Zomergasten. In 2019 kreeg hij de Black Achievement Award oeuvreprijs. Dit voorjaar reisde hij met Sichting Kifaia naar de Gazastrook.